Kofeina – czym jest i jak działa?
Kofeina to związek organiczny, który działa pobudzająco. Można go znaleźć w kilkudziesięciu roślinach, z których najpopularniejsze to: liście krzewu herbacianego, ostrokrzewu paragwajskiego (to ta roślina, z której powstaje yerba mate), ziarna kakao, guarany, czy najbardziej nam znane i najczęściej kojarzone z kofeiną – ziarna kawy. Kofeina pobudza ośrodkowy układ nerwowy, poprawiając refleks, koncentrację i nastrój. Redukuje zmęczenie i ospałość, wspiera skupienie uwagi, poprawia logiczne myślenie oraz pamięć.
Na zmęczenie – kawa!
Nic więc dziwnego, że kiedy czujemy spadek energii w ciągu dnia, sięgamy po filiżankę kawy. Jej czarny, gęsty i gorący charakter od razu stawia nas na nogi. Przynajmniej tak powinno być… ale co, jeśli jest zupełnie inaczej? Czy to możliwe, że kawa nie pobudza, tylko usypia? Dlaczego czasem po kawie czujesz „zjazd”, czyli osłabienie i senność? Czy można być odpornym na kofeinę? Sprawdzamy!
Dlaczego kofeina nie działa?
Żeby zrozumieć działanie kofeiny, musimy przyjrzeć się jeszcze jednej substancji – adenozynie. Adenozyna to organiczny związek chemiczny regulujący cykl snu i czuwania. Adenozyna to nic innego, jak przekaźnik informacji o zmęczeniu organizmu. Kiedy pijemy kawę, wprowadzamy do organizmu antagonistę adenozyny – kofeinę. Kofeina ma działanie blokujące receptory adenozyny. Oznacza to, że kofeina wstrzymuje uczucie senności sprawiając, że nasz mózg przestaje reagować na adenozynę. No dobrze, wyjaśniliśmy sobie związek między adenozyną a kofeiną, ale nadal nie wiemy, dlaczego kawa usypia. No to jak to w końcu jest?
Dlaczego kawa usypia zamiast pobudzać?
Okazuje się, że mimo że kofeina zablokowała odbiór informacji o zmęczeniu przez nasz mózg, nie spowodowała spadku produkcji adenozyny. Wręcz przeciwnie – adenozyna cały czas jest uwalniana, ale nie może wiązać się z receptorami dopóki związana jest z nimi kofeina. Czyli przez około 4 godziny, bo tyle właśnie w uśrednieniu trwa metabolizowanie kofeiny. A co się dzieje po tym czasie? Uwolnione receptory wiążą się z nagromadzoną i niezagospodarowaną przez cały ten czas adenozyną, powodując nagłe i silne uczucie zmęczenia. Dlatego właśnie po szybkim pobudzeniu kofeiną czujemy zmęczenie często jeszcze większe, niż wcześniej.
Czy można się uodpornić na kofeinę?
No dobrze, ale co jeżeli wypiłaś kawę i w ogóle nie czujesz pobudzenia? Czy to możliwe, że są ludzie, na których kawa nie działa? Czy da się uodpornić organizm na działanie kawy? Co to oznacza, że wypiłaś kawę i w ogóle nie czujesz efektów? Powodów może być kilka. Być może kawa ma po prostu niewielką ilość kofeiny. Ta zależy od rodzaju kawy – arabika jest zawsze słabsza niż robusta, albo sposobu parzenia – espresso da szybszego i bardziej intensywnego „kopa” niż kawa z ekspresu przelewowego. Nie bez znaczenia pozostają też uwarunkowania fizyczne. Niektórzy z nas z natury są mniej podatni na działanie kofeiny i zawsze będą jej działanie odczuwać słabiej niż inni. Wreszcie, istotne jest też to, ile kaw dziennie pijemy. Ktoś, kto zwykle pija jedną filiżankę dziennie, przy trzeciej pewnie odczuje wyraźne drżenie rąk, przyspieszony puls i ogólne rozdygotanie. Z kolei ktoś przyzwyczajony do pięciu filiżanek każdego dnia, trzeciej nawet nie poczuje. (Tu warto wspomnieć o bezpiecznych dziennych dawkach – według różnych źródeł, jest to maksymalnie 3-5 filiżanek w ciągu dnia).
Wypiłam kawę i chce mi się spać – co robić?
Czy to możliwe, że kawa nie tyle nie ma żadnego efektu, ale sprawia, że czujemy senność?? Czy zdarzyło Ci się kiedyś poczuć, jak zaraz po wypiciu kawy zamykają Ci się oczy, a poziom koncentracji spada do zera? Czy wypiłaś kiedyś kawę przed trasą, żeby poprawić swoje skupienie i reflex, ale zamiast czuć energię do działania poczułaś nieodpartą chęć drzemki na tylnym siedzeniu? Czy to możliwe, że kofeina usypia? To nie przez kofeinę, a… cukier! Jeśli dodajesz do kawy cukier, miód czy inne słodziki, jeśli doprawiasz ją słodkim mlekiem, gałką lodów waniliowych albo bitą śmietaną, serwujesz sobie porządną dawkę cukrów prostych. Taki deser kawowy jest niewątpliwie smaczny i przyjemny, ale jeśli Twoim celem jest pobudzenie kofeiną, zrezygnuj z wszelkich słodkich dodatków. Powodują one szybki wzrost glukozy we krwi, a zaraz potem jej równie szybki spadek. Efektem tego jest „głód cukrowy”, który powoduje zmęczenie, bóle głowy i senność.
Jak pić kawę, żeby działała?
To jak w takim razie pić kawę, żeby pobudzała? Oczywiście jest to kwestią indywidualnej wrażliwości na kofeinę czy ogólnego stanu zmęczenia (kawa nigdy nie zastąpi snu!), dlatego nie ma jednej recepty na najbardziej pobudzającą filiżankę. Ale jako ogólną zasadę można przyjąć, że niewielka, mocna kawa bez żadnych dodatków będzie miała najlepszy i najszybszy efekt pobudzający. A gdzie kupić najlepszą pobudzającą kawę? Tylko w Five o’clock.
*Treści zawarte na serwisie Bezglutenu.pl mają wyłącznie charakter informacyjny. Żadna z nich nie zastąpi wizyty u lekarza, psychologa czy konsultacji leku z farmaceutą. Misją portalu jest działanie informacyjno-edukacyjne. Zanim skorzystasz z porad zawartych w naszym serwisie, zwłaszcza tych o charakterze medycznym, skonsultuj się z lekarzem lub specjalistą z danej branży. Administrator portalu Bezglutenu.pl nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie w praktyce treści opublikowanych na stronie.